Normering og Noregs Mållag
Etter landsmøtevedtak i Noregs Mållag sette styret ned ei "referansegruppe" som skulde sjå på prinsipp for målnormeringi. Oddmund L. Hoel hev sendt ut eit diskusjonsnotat med framlegg til landsstyrevedtak, so vidt me skynar med samtykkje frå fleirtalet (Hoel, Endre Brunstad, Ola Breivega). Eit alternativt mindretalsframlegg (Ingeborg Donali, Aud Søyland).vil ha "ei romsleg rettskriving" og "ingen store endringar" i skuulemålet. Me held oss her til hovudalternativet.
Det er gledeleg at Noregs Mållag hev ei meining um normering, etter at haldningi lenge nærast var at staten "denkt für uns". I utsegni er det mykje bra. Me er samde i at ein bør taka inn att former som aukar konsekvensen i målet, og at ein skal vera varsam med å veikja bandi til Aasen-tradisjonen. Og me er samde i at tilsikta tilnærming til bokmål må avvisast og samnorskpunktet må ut or lovi um Norsk språkråd (§ 1b). Nynorsk skrifttradisjon bær vera hovudgrunnlag for normering, det er sant, men då meiner me tradisjonen som kom medan målet fekk veksa på etter måten fritt grunnlag. Tilskeivingi etter at "utviklingi" vart ei frukt av politisk tvang, er ingen "tradisjon" å byggja på, men må tvert um rettast – sant nok varsamt og utan forbod i utrengsmål.
Meir positvt kunde segjast, men me vil peika på nokre punkt me er kritiske til. Det heiter at "Ein tradisjonalistisk normeringspolitikk i dag kan ikkje ha som mål å venda attende til 1917-normalen eller andre normalar, heller ikkje på lang sikt". Jau, det kann han godt, for det nynorske mynsteret ligg i målet fyre 1938! 1917-normalen var ikkje lytelaus, men han var på avgjerande måtar betre enn det som seinare vart inntvinga. 1917-hovudnormi heldt på mykje av målsystemet, og normalen var demokratisk med typologisk val millom i-mål og a-mål! Det heiter at "språknormering er eit offentleg ansvar". Dette påstandet er utan problematisering. Ein leidande nynorsk lærebokskrivar meinte so tidleg som i 1901 at staten ikkje måtte leggja seg burt i sjølve målet. Røynsla med statleg målkonstruksjon hev ettertid vare knusande negativ, og det var ikkje-offentlege krefter som vann fram med si normering på bokmålssida (1981). Det finst knaptn kjende land der statsmakti legg seg burt i sjølve målet. At dei hev målnemnder og akademi som skal dyrka og verja målet er noko anna! Enn um einkvan endeleg sette seg inn i praksis i andre land. Nynorsk i Noreg er ikkje åleine på jordkula! At målnormering treng fagleg innsyn, er so, men målvitskapleg innsyn kvalifiserar ikkje til målnormering!
I utsegni tykkjest det liggja at Norsk språkråd er ein slags konstant. Nei, det hev passera eit kvart hundradår og er moge for utskifting med noko meir tidløveleg. At rådet stettar demokratiske krav, er me ikkje med på, heller ikkje at rådet skal driva "løpande" normeringsarbeid - kvart fjerde år. Kor ofte driv dei med fast normeringarbeid i grannelandi? Kvart femtiår eller kvart hundraddår? Eller sjeldnare? Me saknar dryfting av den typologiske valfridomen som var vellukka utprøvd fyre krigen!
Gruppa skal ha mykje ros for arbeidet. Framlegget er lovnadsrikt, men syner klårt at tvo frie målreisingsgreiner trengst – Noregs Mållag og høgnorskrørsla. Samarbeidsvilkåri er derimot betre enn nokon gong tidlegare.
Prenta i Vestmannen.
