Framsida
Um bladet Målmannen
Årgangar 2002-2012
Gratis prøvenummer!
Høgnorskportalen
Høgnorskgrammatikken
Høgnorskordlista
Målmannen på Facebook
Målmannen på Youtube
Radio Målmannen
|
|
Nytt normeringsordskifte på trappene
Av Olav Torheim
Språkrådet planlegg no ei ny normering av nynorsken. På styremøtet 13. september skal Språkrådet taka stoda til ein sluttrevisjon av nynorsk som målform. – Målet er å få stabilisert nynorsk som målform, slik bokmål er i dag, fortel direktør Sylfest Lomheim til Nationen 24.08.2007.
Nokor saksfyrehaving hev enno ikkje teke til, fortel Nationen, men Lomheim medgjev at valfridom og spursmålet um ein skal upphevja skiljet millom hovudform og sideform skal takast upp til dryfting. Og um det vert fleirtal for å kvitta seg med sideformene, ligg det millom linone at "lite brukte former" (les: konservative former som i dag er nedstøytte i klammor) helst skal takast heilt ut or rettskrivingi. Det var i alle fall tydelegt nok sist gong ei sovori upphevjing var aktuell politikk: Då Språkrådet i mai 2002 for fyrste gongen gjorde intensjonsvedtak um å fjerna systemet med hovudformer og sideformer, lagde dei på same møtet fram eit fyrebilsframlegg til ny rettskriving der ei rad tradisjonelle nynorskformer vart strokne frå rettskrivingi. Språkrådet gjekk seinare burt frå vedtaket, men skal me tru Lomheim er det likt til at saki kjem upp att no.
Noreg Mållag hev merkt seg utspelet frå Lomheim, og i ei pressemelding som symptomatisk nok er formulert med dei mest bokmålsnære formene som er tilgjengelege innanfor læreboknormalen, e-infinitiv inkludert, heiter det millom anna at:
"Hege Myklebust, leiar i Noregs Mållag, er overraska over at mållaget ikkje er teke med på råd. Normering skal vera emne på haustseminaret 12. - 14. oktober.
- Uansett meiner Mållaget at ein må sjå framover, og finne ut kva om er det beste grunnlaget for at det nynorske språket framleis kan blomstre om 100 år. Reint personleg meiner eg ein bør kutte klammeformene, og at det vil vere til språkets fordel med ein strammare målnorm, med tanke på skuleelevar..." (nm.no 24.08.2007)
For det fyrste so skynar me ikkje kva det er Mållaget vil verta tekne med på råd for når dei ikkje hev anna råd å koma med enn at ein "må sjå framover, og finne ut kva om er det beste grunnlaget for at det nynorske språket framleis kan blomstre om 100 år". Kven er det som ikkje vil det?
Og for det andre, når det gjeld dei “personlege meiningane” um at nynorsknormalen må verta stramare, utan vidare konkretisering av kva slags former som skal skjerast burt, so legg Myklebust i praksis vegen open for at Språkrådet kann flytja nynorsken endå eit stig nærare bokmålet. Og diverre er ikkje Myklebust sine personlege meiningar meir personlege enn at dei jamt og samt målber hovudlina åt Mållaget sidan Hoel-fraksjonen kom til makti i 1999: Normering i Noregs Mållag handlar fyrst og fremst um å få til eit dvaskt kompromiss som kann leggja saki daud.
Det Mållaget burde ha gjort, um dei vilde vera litt offensive, var å gå for same vedtaket som Språkrådet gjorde med bokmålet i 2001: Alle tradisjonelle sideformer som hadde yverlivt samnorskpolitikken burde få sleppa til att i læreboknormalen, medan tilnærmingsformer som ikkje hadde slege gjenom vart strokne. Eit sovore framlegg vøre ikkje det minste kontroversielt, men tvert um berre ein praktisk konsekvens av at samnorsktidi er umme.
Ei onnor sak er at det skal meir enn eit vedtak i Språkrådet til for å rydja upp i det normeringskaoset som alt er skapt. Bokmålsveldet i kvardagen, fråværet av eit nynorskt normaltalemål og ei usystematisk rettskriving full av valfridom hev dei seinste 60 åri skapt ein språksituasjon der det hev vorte kvar mann, sin nynorsk, og der folk blandar lovlege og ulovlege bokmålsformer um einannan. Skal ein få rudd upp i dette kaoset treng me å atterreisa ein nynorsknormal med klårt ideal og identitet. Det gjer ein ikkje med den framgangsmåten Språkrådet tidlegare hev nytta, som då dei i anbeitelse-saki for ti år sidan sat i møte og røysta yver kvart einskildord som skulde sleppast inn i nynorsken (sumtid var fagnemndformannen si dubbelrøyst som avgjorde um det og det bokmålsordet skulde inn i ordlistone eller ikkje). Slikt dilletanteri gjer ikkje språksituasjonen noko betre, men fører tvert um til at nynorskbrukarane vert sitjande att med ordlista for å slå upp på kva slags ord dei kann nytta og ikkje nytta - kann henda den viktugaste årsaki til at so mange nynorskbrukarar gjev upp og byter til bokmål.
I realiteten er det ein illusjon å tru at Språkrådet skal vera i stand til å skapa ein stram og stabil nynorsknormal ut or den kaotiske språkstoda som rår i dag. Det er ingen grunn til å tru at hovudstraumen av nynorskbrukarar yver natti skulde byrja nytta "den nye nynorsken" som Språkrådet eventuelt skulde ganga inn for i år (og som dei kann henda vil revidera endå ein gong næste år). Tvert imot. Dei skuleelevane som skriv nynorsk i dag kjem til å halda fram med å skriva den nynorsken dei hev set i bøker og blad, avisor og fjerrsjå, og ingen må tru at motivasjonen deira for å skriva nynorsk kjem til å verta større um norsklærarane med Språkrådet i ryggen skal møta desse med endå fleire raudpennar og skjennepreikar - serskilt ikkje um grunnen er at dei hev lese nynorsk litteratur som vart skriven fyre 2007 og soleis tileigna seg det dei trudde var god og korrekt nynorsk, men som no hev falle i unåde hjå språkrådsdirektøren.
Ved det store målbrigdet i 1938 fanst det i minsto ein viss entusiasme millom samnorskvener for den nye rettskrivingi, og det stod forfattarar, forlag og redaksjonar reiduge til å produsera litteratur på den nye rettskrivingi (som like fullt vart ein lagnadstung fiasko for nynorskfolket sin part). I dag er det ingen som er so "samnorskspråkleg medvitne" at dei stend reiduge til å leggja um rettskrivingi si etter siste innfall frå Språkrådet.
Einskap i rettskriving vilde vera ein styrke for nynorsken, men denne einskapen må koma etter ordskifte, ikkje etter formelt diktat. Det som må til i dag er ikkje ei mekanisk styrd innstraming, men snarare ei liberalisering av språksituasjonen - der forfattarar, skribentar og andre som er flinke til å nytta språket fær fridom til å arbeida fram ein ny skriftspråkspraksis som kann vara lenge i landet. Ei slik utvikling bør Språkrådet og Mållaget vera med og leggja til rettes for, for styra henne kann dei ikkje.
Attende til hovudsida | Prøv Målmannen gratis!
|
|
Tlf: 99 15 64 28
